Pantagruel en Gargantua
hoewel Gargantua (1534) de volgorde van publicatie van Pantagruelin volgde, plaatsen alle moderne edities het aan het begin van de roman, aangezien de gebeurtenissen die het vertelt dateren van vóór die van Pantagruel. De creatie van Gargantua, het verhaal van Pantagruels Vader, getuigt van het succes van het eerste deel. Rabelais, naar het voorbeeld van vele middeleeuwse schrijvers van chansons de geste, breidt zijn materiaal uit door middel van een portret van de antecedenten van de held. De toenadering tot de middeleeuwse literatuur is niet nodeloos. In de conceptie (het leven en ridderlijke episodes van een familie van reuzen) en de uitvoering (gebruik van de volkstaal, liefde voor taal, woordspelingen, mengeling van populaire en geleerde stijlen) weerspiegelen de eerste twee delen van Rabelais ‘ roman praktijken die goed ontwikkeld zijn in de middeleeuwse literatuur en bekend zijn bij Rabelais door de Franse en Italiaanse ridderromans, hun parodieën, en Les Grandes et inestimables croniques du grand et énorme géant Gargantua. Afgaande op het lichte en eenvoudige karakter van Pantagruel, waar sporen van Rabelais ‘belangrijke thema’ s niet altijd duidelijk zijn, lijkt het onwaarschijnlijk dat de schrijver voorzag welke volumes zouden volgen of zelfs het serieuze gebruik dat zijn roman zou kunnen worden gemaakt.Het zou ook onjuist zijn om Pantagruel af te schilderen als verstoken van enig controversieel materiaal. Het werd getekend door een pseudoniem, Alcofrybas Nasier, een anagram van François Rabelais. De Sorbonne veroordeelde beide boeken. Pantagruel is niet alleen Panurge ‘ s wilde grappen of de fantastische oorlog tussen de Dipsodes en Amaurotes. In het portretteren van Pantagruels avonturen met rechtszaken en debatteren, verzadigt Rabelais de stuntelende “geleerde”, die zo verachtelijk is voor de humanisten. Wanneer Pantagruel de bibliotheek van Sint-Victor bezoekt, vindt hij titels als de Codpiece of the Law en Béda ‘ s Of the Excellence of pens. Als de eerste titel pure komedie is, werpt de tweede een satirische barb op Noël Béda, een conservatieve katholieke en beruchte vijand van de hervormers.Hedendaagse religieuze vragen komen steeds weer terug en verklaren ongetwijfeld de veroordeling van de Sorbonne. Voor een veldslag belooft Pantagruel God dat als hij zegeviert, hij Gods Woord zal laten prediken ” puur, eenvoudig en geheel, zodat het misbruik van een schare van huichelaars en valse profeten uit het land zal worden uitgeroeid.”Rabelais’ sympathie voor de hervorming kon niet duidelijker zijn. Ook moet worden gewezen op Gargantua ‘ s brief aan Pantagruel, waarin de vader de onwetendheid van zijn tijd contrasteert met de nieuwe geleerdheid. Het toont aan dat het idee van een renaissance in Frankrijk in die tijd gebruikelijk was bij de humanisten zelf.Er zijn opvallende contrasten tussen Pantagruel en Gargantua. Hoewel beide onderwerpen religie en oorlog bespreken, geeft Gargantua deze onderwerpen een uitgebreide behandeling waarin Rabelais ‘ serieuze gedachten de discussie leiden in plaats van sporadisch te verschijnen zoals in Pantagruel. De lezer leert eerst hoe Gargantua werd onderwezen door een (scholastische) theoloog (in latere edities veranderd in “sophist”). Gargantua bestudeert die teksten lang in diskrediet gebracht door humanistische wetenschap en bewijst zijn waarde door te leren om teksten achterwaarts te onthouden. Onder andere sofisten staat hij laat op, besteedt weinig tijd aan studies of sporten, maar eet, drinkt en hoort van 6 tot 30 missen. Dan ontvangt Gargantua een tutor geschoold in de nieuwe humanistische en religieuze denken. De tutor raadpleegt een arts zodat Gargantua ‘ s regime zowel lichaam als geest ten goede zal komen. De jongen staat vroeg op en leest een pagina van de Schrift. Gedurende de dag gaat er geen uur verloren als de leerling ernaar streeft om zijn lessen duidelijk te leren en om de grote verscheidenheid aan vaardigheden te absorberen die vereist zijn van een ‘ renaissance man.”Er zijn grenzen aan de onderwijshervorming van Rabelais. Hij benadrukte nog steeds het onthouden, en er kan geen twijfel bestaan over het blijvende belang van religie. Zijn hervorming heeft meer invloed op de onderwijsmethoden dan op de doelstellingen ervan.De gevechten tegen Picrochole zijn bedoeld om Rabelais ‘ haat tegen de oorlog te tonen. Oorlog wordt afgeschilderd als het onderbreken van belangrijker bezigheden, zoals leren, en het hebben van een irrationele basis. Wanneer Picrochole is verslagen, wordt een heel hoofdstuk gewijd aan Gargantua ‘ s behandeling van de overwonnenen. Zijn daden belichamen christelijke naastenliefde. Alleen de slechte minister van de koning en twee aanstichters van de oorlog krijgen een straf (een zeer humanistische straf): ze draaien Gargantua ‘ s drukpers!De laatste hoofdstukken van Gargantua zijn gewijd aan de Abbaye de Thélème, een utopische plek, waar het motto is “doe wat je wilt.”De zin is geïnterpreteerd als een openhartige uitspraak van Rabelais’ immoraliteit en van zijn uitdrukkelijke vertrouwen in de aangeboren goedheid van de mensheid. De tekst ondersteunt geen van beide interpretaties. De kamers van Thélème hebben een kapel voor aanbidding, en Rabelais noemt zorgvuldig degenen die zijn uitgesloten van Thélème (hypocrieten, advocaten, woekeraars, jaloerse onruststokers) of uitgenodigd (edele heren, dames, en degenen die actief uiteen te zetten over de geschriften). Religie is nauwelijks afwezig in deze abdij die ook niet voor iedereen is, en de opname van de aristocraat zegt waarschijnlijk meer over Rabelais ‘ vereniging (een traditionele) van adel van geboorte met adel van ziel dan over zijn houding ten opzichte van de erfzonde. In alle drie de elementen van Gargantua-onderwijs, oorlog, Thélème-Rabelais ‘ opmerkingen zijn constructief en positief.