LYSSA

de griekse Mythologie >> griekse Goden >> Daemones (Geesten) >> Lyssa

LYSSA was de godin of gepersonifieerde geest (daimona) van gekke woede, woede, krankzinnige razernij en, bij dieren, hondsdolheid. De Atheners spelden haar naam Lytta.Lyssa was een figuur uit de Atheense tragedie. In Aeschylus verschijnt ze als een agent van Dionysos gestuurd om de Minyades gek te maken, en in Euripides wordt ze gestuurd door Hera om Herakles met waanzin te brengen. Het Griekse vaasschilderij toont haar staande naast Aktaion (Actaeon) terwijl hij verscheurd wordt door zijn dolle honden. In deze scène verschijnt ze als een vrouw gekleed in een korte rok en bekroond met een hond-hoofd pet die de waanzin van hondsdolheid vertegenwoordigt.Lyssa was verwant aan de Maniai (Maniae), de godinnen van manie en waanzin. Haar Romeinse equivalenten waren Ira, Furor en hondsdolheid. Soms werd ze vermenigvuldigd tot een menigte van Irae en Furores.

LYSSA familie

ouders

NYX & het bloed van OURANOS(Euripides Heracles 844)
AETHER& GAIA (Hyginus Voorwoord)

klassieke literatuur citaten

LYSSA personificatie van gekke woede

Aeschylus, Fragment 85 Xantriae (from Photius, Lexicon 326. 22) (trans. Weir Smyth) (Griekse tragedie C5th B. C.):
“
From the feet up the crown of the head steals the spasm, the stab of Lyssa (Frenzy), aye, The scorpion ‘ s sting.”

Euripides, Heracles 815 ff (trans. Vellacott) (Griekse tragedie C5th B. C.) :
”
Chorus: Ha! zie daar, mijn oude kameraden! is dezelfde wilde paniek op ons allen gevallen; welk spook zie ik boven het huis zweven? Vlieg, vlieg, bestir uw late stappen! verdwijn! weg! Verlosser Prins, wend onheil van mij af!Iris: moed, oude mannen! zij, die je ziet, is Lyssa (waanzin), dochter van Nyx (nacht), en ik ben Iris, de dienstmaagd van de goden. We zijn niet gekomen om jullie stad kwaad te doen, maar onze oorlog is tegen het huis van slechts één man, tegen hem die ze de zoon van Zeus en Alkmena (Alcmena) noemen. Want totdat hij al zijn zware werk had voltooid, was het lot hem in stand te houden, noch zou vader Zeus ooit toestaan dat ik of Hera hem kwaad zou doen. Maar nu hij het werk van Eurystheus heeft volbracht, wil Hera hem brandmerken met de schuld van het vergieten van bloedverwantschap door zijn eigen kinderen te doden, en dat wens ik ook. Kom dan, ongetrouwde meid, kind van black Nyx (nacht), verhardt je hart meedogenloos, stuur razernij op deze man, beschamen zijn geest zelfs aan het doden van zijn kinderen, drijven hem, prikkelen hem wild op zijn gekke carrière, schudden de zeilen van de dood, dat wanneer hij over Akheron ’s (Acheron’ s) veerboot die mooie groep kinderen door zijn eigen moorddadige hand heeft overgebracht, hij kan leren te weten hoe fel tegen hem de toorn van Hera brandt en kan ook de mijne ervaren; anders, als hij straf moet ontsnappen, zullen de goden wordt als niets, terwijl de kracht van de mens zal groeien.
Lyssa : Van nobele ouders werd ik geboren, de dochter van Nyx (nacht), voortgekomen uit het bloed van Ouranos (Uranus, hemel); en deze prerogatieven heb ik, niet om ze te gebruiken in woede tegen vrienden, noch heb ik enige vreugde in het bezoeken van de huizen van de mensen; en Ik wil Hera adviseren, voordat ik zie haar dwalen, en u ook, als je wilt luisteren naar mijn woorden. Deze man, tegen wiens huis u mij zendt, heeft zichzelf een naam gemaakt gelijk in Hemel en aarde; want, na het temmen van padloze wildernis en razende Zee, hij door zijn enkele macht weer opgewekt de eer van de goden wanneer zinken voor de goddeloosheid van de mens; . . daarom raad ik u, wens hem geen ernstige ongelukken.Iris: bespaar ons uw advies over Hera ’s en mijn schema’ s.Lyssa: I seek to turn your steps into the best path i.p.v. in this one of evil.Iris: Het was niet om zelfbeheersing te oefenen dat de vrouw van Zeus je hierheen stuurde.Lyssa: Ik roep Helios de zonnegod op om te getuigen dat ik hier tegen mijn wil handel; maar als ik u en Hera onmiddellijk moet dienen en u in volle kreet moet volgen zoals honden de jager volgen, dan zal ik gaan; noch de oceaan met zijn fel kreunende golven, noch de aardbeving, noch de bliksemschicht met een knal van pijn zal zijn als de hals Storm Ik zal maken in de borst van Herakles; door zijn dak zal ik mijn weg barsten en swoop op zijn huis, na eerst het doden van zijn kinderen; noch zal hun Moordenaar weten dat hij doodt de kinderen die hij verwekte, totdat hij is bevrijd van mijn waanzin. Aanschouw hem! zie hoe zelfs nu is hij wild gooien zijn hoofd aan het begin, en rollen zijn ogen fel van links naar rechts zonder een woord; noch kan hij zijn hijgende adem beheersen, als een angstige stier in actie om aan te vallen; hij blaast, roept de Keres van Tartaros aan. Binnenkort zal ik je wakker maken om nog wilder te dansen en een briefje van angst in je oor te fluisteren. Ga weg, Iris, naar Olympos op uw geëerde koers, terwijl ik ongezien zal stelen in de hallen van Herakles.
Choru s: Alas alas! treur, de zoon van Zeus, bloem van uw stad, wordt gekapt. Wee jou, Hellas! dat zal uw weldoener uit u werpen, en hem vernietigen als hij danst in de schrille razernij van Lyssa (waanzin). Ze is op haar strijdwagen, de koningin van verdriet en zuchten, en loopt op haar paarden, als voor verontwaardiging, de Gorgon kind van Nyx, met een honderd sissende slangenkoppen, Lyssa (waanzin) van de knipperende ogen. Spoedig heeft de god zijn geluk veranderd; spoedig zullen zijn kinderen hun laatste adem uitblazen, gedood door de hand van een vader.”

Image N17.1 (hieronder): “Lyssa rent vooruit en dringt aan op de honden in hun krankzinnige aanval op Aktaion. Ze draagt een chitoniskos; erover, een jas met lange mouwen; erover een vacht, Singel; hoog geregen laarzen. Boven de kroon van haar hoofd, alsof het groeit uit, is het hoofd van een kleine hond, met alert blik en oren geprikt. Ze draagt een jas met mouwen, de Perzische kandys. Het wordt gedragen door Amazones als onderdeel van hun oosterse kostuum.”Perseus Digitale Bibliotheek, vaas catalogus (geraadpleegd oktober 2000)

IRA & The Irae ROMAN PERSONIFICATIONS OF ANGER

Ira (Anger) was het Romeinse equivalent van Lyssa. Ze werd vaak meervoudigd door het Latijn in een host van Irae (Angers).

Pseudo-Hyginus, Voorwoord (trans. Grant) (Roman mythograaf C2ND A. D.):
” From Aether and Terra (Earth) : Dolor( Verdriet), Dolus (Bedrog) , Ira (Toorn), Luctus (Weeklagen), Mendacium (Valsheid), Jusiurandum (Eed), Vltio (Wraak), Intemperantia (Intemperantie), Altercatio (Woordenwisseling), Obliuio (Vergeetachtigheid), Socordia (Luiaard), Timor (Angst), Superbia (Trots), Incestum (Incest), Pugna (Strijd).”

Valerius Flaccus, Argonautica 2. 200 ff (trans. Mozley) (Roman epic C1ST A. D.):
” Through the terror-stricken air again and again she makes a strange cry ring . . . Meteen Pavor (angst) en insensate Discordia (strijd) uit haar Getic hol, donkergebruinde Ira (woede) met bleke wangen, Dolus (verraad) , hondsdolheid (razernij) en torenhoge boven de rest Letus (dood) , haar wrede handen ontbloot, komen haastend bij het eerste geluid van de marsmannende gemalin die het signaal gaf.”

Valerius Flaccus, Argonautica 5. 136 E. V.:
” Ira (Anger) en een vader die naar tranen wachtte, drongen aan op de met bijl zwaaiende bedrijven .”

Valerius Flaccus, Argonautica 5. 145 ff : “Voor eer ze onbekend ijzer uit zijn stenen bed sleepten en zwaarden leverden, zwierf Odia (Haat) zwak omdat ongewapend, Ira (woede) hulpeloos was en Erinys (wraak) maar traag.”

Statius, Thebaid 2. 286 ff (trans. Mozley) (Romeins epos C1st A. D.):
” Not Pasithea, oldest of the gracious sisters , no Decor (Charm) nor the Idalian youth did mould it , but Luctus (Grief) , and all the Irae (Passions), and Dolor (Anguish) and Discordia (Discord) , with all the craft of her right hand.”

Statius, Thebaid 3. 424 ff : “Amid the night-wandering shades the god of battle from on high made to resound with the thunder of arms the Nemean fields and Arcadia from end to end, and the height of Taenarum and Therapnae . . . vulde opgewonden harten met passie voor zichzelf . Furor (Fury) en Ira (Wrath) maken trim zijn kam, en Pavor (Panic), zijn eigen schildknaap, handelt de teugels van zijn paarden.”

Statius, Thebaid 7. 64 ff:
” Fit sentinels houden daar de wacht : uit de buitenste poort springt wild Impetus (Passion), en blinde Nefas (Mishief) en Irae (Angers) flushing red and pallid Metus (Fear), en Insidia (verraad) loert met verborgen zwaard, en Discordia (Discord) met een tweesnijdend zwaard. Minis (dreigingen) ontelbare maken geschreeuw in het Hof, Norse Virtus (moed) staat in het Midden, en Furor (woede) uitbundig en gewapende Mors (dood) met bloed-bevlekt Gezicht zitten daar; geen bloed, maar dat van oorlogen is op de altaren, geen vuur, maar weggerukt uit brandende steden.”

Statius, Thebaid 9. 832 ff : The lord of war sprang down into the fight: as he sped through the paths of air Ira (Anger) only was his companion: the other Furores (Madnesses) were busy in the sweat of war.”

FUROR & The FURORES ROMAN PERSONIFICATIONS OF RAGE

Lyssa was waarschijnlijk hetzelfde als de Latijnse Furor (Rage). Ze werd soms meervoud in een groep van Furores.

Seneca, Hercules Furens 90 ff (trans. Miller) (Roman tragedy C1st A. D.):
“‘ Dost think that now thou has Escape The Styx and the cruel ghosts? Hier zal ik je helse vormen laten zien. Iemand in diepe duisternis begraven, ver beneden de plaats van verbanning van schuldige zielen, zal ik roepen-de godin Discordia (onenigheid) , die een enorme grot, afgesloten door een berg, bewakers; Ik zal haar naar buiten brengen, en sleep uit het diepste rijk van Dis wat je hebt overgelaten; hatelijke Scelus (misdaad) zal komen en roekeloze Impietas (goddeloosheid) , bevlekt met verwante bloed, dwaling (dwaling) , en Furor (gekke-woede) , gewapend altijd tegen zichzelf-dit, dit is de dienaar van mijn smartende toorn!”

Seneca, Oedipus 582:
” plotseling gaapte de aarde en opende zich wijd met een onmetelijke Golf. Ikzelf, ik zag de verdoofde poelen te midden van de schaduwen; mezelf, de wangoden en de nacht in zeer waarheid. Mijn bevroren bloed stond stil en verstopte mijn aderen. Forth sprong een wilde cohort op . . . Dan Grim Erinys (wraak) gilde, en blinde Furor (woede) en Horror (Verschrikking) , en alle vormen die paaien en loeren midden de eeuwige schaduwen : Luctus (verdriet) , scheuren haar haren; Morbus (ziekte) , schaars houden haar vermoeide hoofd; Senectus (leeftijd) , belast met zichzelf; dreigende Metus (angst) , en hebzuchtige Pestis (pestilentie) , de vloek van het Ogygische Volk. Onze geesten stierven in ons. Zelfs zij die de riten en de Kunsten van haar oude vader kende stond verbaasd. Maar hij, onverschrokken en stoutmoedig uit het oog verloren, roept de bloedeloze menigte van wrede Dis .”

Statius, Thebaid 3. 424 ff (trans. Mozley) (Roman epic C1st A. D.):
” The god of battle from on high made to resound with the thunder of arms the Nemean fields and Arcadia from end to end . . . vulde opgewonden harten met passie voor zichzelf . Furor (Fury) en Ira (Wrath) maken trim zijn kam, en Pavor (Panic), zijn eigen schildknaap, handelt de teugels van zijn paarden.”

Statius, Thebaid 7. 64 ff : “Fit sentinels hold watch there: from the outer gate wild Impetus (Passion) sprongen, en blind Nefas (Mishief) en Irae (Angers) flushing red and pallid Metus (Fear), and Insidia (Treachery) lurks with hidden sword, and Discordia (Discord) holding a two-edged blade. Minis (dreigingen) ontelbare maken geschreeuw in het Hof, Norse Virtus (moed) staat in het Midden, en Furor (woede) uitbundig en gewapende Mors (dood) met bloed-bevlekt Gezicht zitten daar; geen bloed, maar dat van oorlogen is op de altaren, geen vuur, maar weggerukt uit brandende steden.”

Statius, Thebaid 10. 556 ff : “Dreadful is the sight within, schaars Mars zelf zou zich verheugen om het te aanschouwen; Luctus (verdriet) en Furor (woede) en pavor (paniek), en Fuga (Rout) omhuld in verblindende somberheid rend met veelstemmige onenigheid de waanzinnige, horror-getroffen stad.”

Statius, Thebaid 9. “The lord of war sprang down into the fight : as he sped through the paths of air Ira (Anger) only was his companion: the other Furores (Rages) were busy in the sweat of war.”

Statius, Thebaid 5. 65 ff : “Everywhere regeerde bitter Odia (Hatred) and Furor (Rage) and Discordia (Discord) sundering the partners of the bed.”

Statius, Thebaid 4. 661 ff :
“geen traag gevolg is van hem : Ira (woede) en Furor (woede) zijn er, en metus (angst) en Virtus (deugd), en ijver (ijver) nooit nuchter, en stappen die wankelen, een leger dat het meest lijkt op zijn prins.”

rabiës Romeinse personificatie van razernij

Lyssa komt ook voor in het Latijn in de vorm van rabiës (razernij), een daimona van zowel razernij als de ziekte van rabiës.

Valerius Flaccus, Argonautica 2. 200 ff (trans. Mozley) (Roman epic C1ST A. D.):
” Through the terror-stricken air again and again she makes a strange cry ring . . . Meteen Pavor (angst) en insensate Discordia (strijd) uit haar Getic hol, donker-browed Ira (woede) met bleke wangen, Dolus (verraad), hondsdolheid (razernij) en torenhoge boven de rest Letum (dood), haar wrede handen ontbloot, komen haastend bij het eerste geluid van de marsmannende gemalin stem die het signaal gaf.”

de OUDE GRIEKSE KUNST

BRONNEN

GRIEKSE

• Aeschylus, Fragmenten – griekse Tragedie C5th B. C.
• Euripides, de Waanzin van Heracles – griekse Tragedie C5th B. C.

ROMEINSE

• Hyginus, Fabulae – latijns Mythography C2nd A. D.
• Seneca, Hercules Furens – latijnse Tragedie C1st A. D.
• Seneca, Oedipus – latijnse Tragedie C1st A. D.
• Valerius Flaccus, De Argonautica – latijnse Epische C1st A. D.
• Statius, Thebaid – latijnse Epische C1st A. D.

BIBLIOGRAFIE

EEN volledige bibliografie van de vertalingen geciteerd op deze pagina.