Ernest Renan dorastał w mistycznej, katolickiej francuskiej prowincji Bretanii, gdzie Celtyckie mity w połączeniu z głęboko doświadczonym katolicyzmem jego matki doprowadziły to wrażliwe dziecko do przekonania, że jest przeznaczone do kapłaństwa. Kształcił się w kolegium kościelnym w Tréguier, które ukończył w 1838, po czym wyjechał do Paryża, gdzie kontynuował zwykłe studia teologiczne w St-Nicolas-du-Chardonnet i w St-Sulpice. W swoich wspomnieniach z dzieciństwa i młodości (1883) opisał kryzys duchowy, przez który przeszedł, ponieważ jego rosnące zainteresowanie naukowymi studiami Biblii ostatecznie uczyniło ortodoksję nie do przyjęcia; wkrótce przekonał się do nowej „religii nauki”, nawrócenia sprzyjającego przyjaźni z chemikiem P. E. M. Berthelotem.
Renan porzucił seminarium i zdobył doktorat z filozofii. W tym czasie (1848) napisał the Future of Science, ale nie opublikował go aż do 1890. W tym dziele on potwierdził wiarę w cuda, które mają być wyprowadzone przez naukę jeszcze nie zrealizowaną, ale którą był pewien, że nadejdzie.
ekspedycje archeologiczne na Bliski Wschód i dalsze badania nad Semityką doprowadziły Renana do koncepcji religioznawstwa, która później byłaby znana jako religia porównawcza. Był antropomorficznym poglądem, po raz pierwszy nagłośnionym w jego życiu o Jezusie (1863), w którym przedstawiał Chrystusa jako zjawisko historyczne o historycznych korzeniach i wymagające racjonalnego, niemystycznego wyjaśnienia. Z charakterystyczną giętkością intelektu, ten głęboko pobożny agnostyk napisał głęboko niereligijne dzieło, które straciło mu profesurę w dominującej katolickiej atmosferze Drugiego Cesarstwa we Francji.
życie Jezusa było pierwszym tomem historii początków chrześcijaństwa Renana (1863-1883), jego najbardziej wpływowym dziełem. Jego podstawową tezą było to, że wszystkie religie są prawdziwe i dobre, ponieważ wszystkie ucieleśniają najszlachetniejsze aspiracje człowieka: zachęcał każdego człowieka do wyrażenia tych prawd na swój sposób. Dla wielu lektura tego dzieła sprawiła, że religia po raz pierwszy stała się żywą prawdą, dla innych zaś, że przekonanie religijne stało się niemożliwe.
Klęska Francji w wojnie francusko-pruskiej 1870-1871 była dla Renana, podobnie jak dla wielu Francuzów, doświadczeniem głęboko rozczarowującym. Gdyby Niemcy, które szanował, mogły zrobić to Francji, którą kochał, gdzie leżało dobro, piękno lub prawda? Stał się głęboko sceptyczny, ale z bolesną szczerością odmówił zaprzeczenia temu, co wydawało się leżeć przed nim, zamiast tego, że ” prawda jest być może smutna.”Pozostał sympatyzujący z chrześcijaństwem, być może wyrażając je najbardziej poruszająco w swojej modlitwie na Akropolu ateńskim (1876), w której potwierdził swoją trwałą wiarę w Greckie życie umysłu, ale wyznał, że jego był nieuchronnie większym światem, z smutkami nieznanymi bogini Atenie; dlatego nigdy nie mógł być prawdziwym synem Grecji, bardziej niż jakikolwiek inny współczesny.