Szympans

szympansy
szympans Zwyczajny w południowej prowincji Kamerunu
klasyfikacja naukowa
Królestwo: Animalia Chordata Klasa: Zamów: Rodzina: Hominidae Rodzaj: Pan Oken, 1816
gatunek typowy
’Simia troglodytes” Blumenbach, 1775
Gatunek
Pan troglodytes Pan paniscus

szympans, często skracany do szympansa, jest jednym z dwóch istniejących gatunków małp z rodzaju Pan. Bardziej znanym szympansem jest Pan troglodytes, szympans Zwyczajny, żyjący w zachodniej i środkowej Afryce. Jego kuzyn, bonobo (Pan paniscus) występuje w lasach Demokratycznej Republiki Konga i był wcześniej nazywany szympansem pigmejskim. Rzeka Kongo tworzy granicę między siedliskami tych dwóch gatunków.

jako małpy, szympansy są członkami rodziny Hominidae naczelnych. Hominidy, określane również jako „małpy człekokształtne”, składają się z goryli, szympansów (w tym Bonobo), orangutanów i ludzi.

anatomicznie i genetycznie istnieje niezwykłe podobieństwo między szympansami a ludźmi. Oczywiście ludzie określają siebie nie tylko pod względem struktury fizycznej, ale także pod względem kultury, psychologii, inteligencji, zachowania, religii i innych aspektów. W ten sposób istnieje uderzająca przepaść między ludźmi a szympansami. (Patrz szympansy i ludzie.)

cechy fizyczne i zachowanie

dorosły dorosły szympans może ważyć od 75 do 155 funtów (35 do 70 kilogramów) i mieć od trzech do czterech stóp (0,9 do 1,2 metra) wzrostu, podczas gdy samice zwykle ważą od 57 do 110 funtów (26 do 50 kilogramów) i mają od dwóch do trzech i pół stopy (0.66 do jednego metra) wysokości.

szympansy rzadko żyją po 40 roku życia na wolności, ale wiadomo, że żyją 60 lat w niewoli. Tarzan star Cheeta żył jeszcze w 2006 roku w wieku 74 lat.

różnice anatomiczne między szympansami zwyczajnymi a bonobami są niewielkie. Odsłonięta skóra twarzy, dłoni i stóp waha się od różowej do bardzo ciemnej u obu gatunków, ale na ogół jest jaśniejsza u młodszych osobników, ciemnieje wraz z osiągnięciem dojrzałości. Bonobo mają dłuższe ramiona i często chodzą prosto.

istnieją wyraźne różnice między tymi dwoma gatunkami szympansów w zachowaniach seksualnych i społecznych. Szympansy mają wszystkożerną dietę, kulturę polowania na grupy oparte na samcach beta kierowanych przez stosunkowo słabego samca alfa i bardzo złożone relacje społeczne. Bonobos, z drugiej strony, mają głównie roślinożerną dietę i egalitarną, matriarchalną i seksualnie rozwiązłą kulturę.

Nazwa

chociaż Afrykanie mieli kontakt z szympansami od tysiącleci, pierwszy odnotowany (Zachodni)kontakt człowieka z szympansami został dokonany przez Europejczyków w XVII wieku. Pamiętnik portugalskiego odkrywcy Duarte Pacheco Pereiry (1506), przechowywany w portugalskim Archiwum Narodowym (Torre Do Tombo), jest prawdopodobnie pierwszym europejskim dokumentem potwierdzającym, że szympansy zbudowały własne prymitywne narzędzia.

pierwsze użycie nazwy „szympans” nastąpiło jednak dopiero w 1738 roku. Nazwa pochodzi od angolskiego terminu Bantu „Tshiluba kivili-chimpenze”, który jest lokalną nazwą zwierzęcia i tłumaczy się luźno jako „mockman” lub być może po prostu „małpa”.”Kolokwializm szympansa został najprawdopodobniej ukuty w późnych latach 70. XX wieku. naukowcy powiązali sylabę” pan ” w „szympansie” z PAN, starożytnym greckim bóstwem przyrody i zastosowali ją jako nazwę rodzajową zwierzęcia.

Historia studiów

zgodnie z Euro-arabskimi mitami i legendami szympansy, jak i inne małpy, istniały w starożytności, a fragmentaryczne relacje z tych historii zostały przekazane przez europejskich poszukiwaczy przygód. Kiedy szympansy po raz pierwszy zaczęły przybywać na kontynent europejski, naukowcy zauważyli nieścisłość tych starożytnych opisów, które często fałszywie twierdziły, że szympansy mają rogi i kopyta.

pierwszy z tych wczesnych szympansów transkontynentalnych pochodził z Angoli i został podarowany księciu Orange w 1640 roku. W 1698 roku Angielski anatom Edward Tyson dokonał sekcji młodego szympansa, który przybył z Angoli i zmarł wkrótce po przybyciu. Swoje odkrycia opublikował w 1699 roku w książce Organ-Outang, Sive Homo sylvestris; or, the Anatomy of a Pigmie. Była to pierwsza publikacja naukowa „The complete anatomy of a chimpanzee” (Wood 2006; Montagu 1943). Naukowcy, którzy początkowo badali szympansy, często opisywali je jako „Pigmeje” i zauważyli wyraźne podobieństwa zwierząt do ludzi.

teoria ewolucji Darwina (opublikowana po raz pierwszy w 1859 roku) wzbudziła zainteresowanie naukowe szympansami, ponieważ anatomiczne podobieństwo małp i ludzi zostało zaproponowane jako dowód na teorię wspólnego pochodzenia. Doprowadziło to ostatecznie do licznych badań nad zwierzętami dziko żyjącymi i żyjącymi w niewoli. Obserwatorzy szympansów w tym czasie interesowali się głównie zachowaniem, które odnosiło się do zachowania ludzi. Większość ich uwagi skupiała się na tym, czy zwierzęta mają cechy, które można uznać za „dobre”, a inteligencja szympansów była często znacznie przesadzona. Pod koniec XIX wieku szympansy pozostawały dla ludzi zagadką, z bardzo małą dostępną wiedzą naukową.

wiek XX To nowa era badań naukowych nad zachowaniami szympansów. Najbardziej postępowe wcześniejsze badania nad szympansami były prowadzone głównie przez znanych psychologów Wolfganga Köhlera i Roberta Yerkesa. Mężczyźni i ich współpracownicy prowadzili badania laboratoryjne szympansów, które skupiały się na poznawaniu zdolności intelektualnych szympansów, w szczególności ich zdolności do rozwiązywania problemów. Badania te zazwyczaj obejmowały podstawowe, praktyczne testy na szympansach laboratoryjnych, które wymagały dość dużej zdolności intelektualnej, takie jak rozwiązywanie problemu uzyskania niedostępnego banana. Warto zauważyć, że Yerkes prowadził również szeroko zakrojone obserwacje szympansów na wolności, co znacznie przyczyniło się do naukowego zrozumienia szympansów i ich zachowań. Yerkes studiował szympansy aż do II Wojny Światowej. Köhler opublikował swoją słynną książkę the Mentality of Apes w 1925 roku, w której stwierdził, że „szympansy przejawiają inteligentne zachowanie ogólnego rodzaju znane ludziom…rodzaj zachowania, które liczy się jako szczególnie ludzkie” (Kohler 1925).

przed 1960 rokiem prawie nic nie było wiadomo o zachowaniu szympansów w ich naturalnym środowisku. W lipcu tego samego roku Jane Goodall wyruszyła do tanzańskiego lasu Gombe, aby zamieszkać wśród szympansów. Jej odkrycie, że szympansy wytwarzają i używają narzędzi, było przełomowe, ponieważ naukowcy wcześniej wierzyli, że ludzie są jedynym gatunkiem, który to zrobił (Goodall 1986).

szympansy i ludzie

rodzaj Pan jest ogólnie uważany za część podrodziny Homininae i plemienia Hominini, do którego również należą ludzie. Biolodzy uważają, że dwa gatunki szympansów są najbliższymi żyjącymi ewolucyjnymi krewnymi człowieka. Uważa się, że ludzie mieli wspólnego przodka z szympansami jeszcze pięć do siedmiu milionów lat temu i że mają około 98 do 99 lat.4 procent ich wspólnego DNA (Wildman et al. 2003, Wood 2006).

anatomiczne i biochemiczne podobieństwo między szympansami a ludźmi jest tak uderzające, że niektórzy naukowcy zaproponowali, że dwa gatunki szympansów, troglodytes i paniscus, należą do sapiens w rodzaju Homo, a nie do Pan. Jednym z argumentów przemawiających za tym sugerowanym przeklasyfikowaniem jest to, że inne gatunki zostały przeklasyfikowane jako należące do tego samego rodzaju na podstawie mniejszego podobieństwa genetycznego niż między ludźmi a szympansami.

na przykład porównania między szympansami i ludźmi pod względem sekwencji białkowych, różnic alleli i punktów topnienia heteroduplexu DNA wykazują ponad 98 procent tożsamości (King and Wilson 1975; Wood 2006). Podobnie, wzory pasm chromosomowych ujawniają wysoką zgodność między szympansami a chromosomami ludzkimi (Yunis and Prakash 1982).

(2002) odkrył różnicę tylko 1,24%, gdy wyrównał 1,9 miliona nukleotydów DNA szympansa i porównał je z odpowiednimi sekwencjami ludzkimi w ludzkim genomie (Wood 2006). Używając 4.97 milionów nukleotydowych części DNA z ludzkiego chromosomu 7 i w porównaniu do ortologii szympansów dało tylko 1,13 procent niedopasowań (Liu et al. 2003).

porównanie przybliżonego projektu genomu szympansa—obejmującego 361 782 przyległe fragmenty o średniej długości 15 700 nukleotydów, obejmujące około 94 procent genomu szympansa-z ludzkim genomem, dla tych sekwencji, które można wyrównać, wynosiło średnio 1,23 procent niedopasowania nukleotydów (The Chimpanzee Sequencing and Analysis Consortium 2005). To samo badanie sugerowało, że ustalone różnice między dwoma genomami, oparte na częstości polimorfizmów pojedynczego nukleotydu, mogą wynosić zaledwie 1,06%, przy czym pozostałe różnice to różnice w obrębie szympansa lub człowieka.

porównanie egzonów szympansów i sekwencji ludzkich dało tylko 0,6 do 0,87 procent różnic (Wildman et al. 2003; Nielsen et al. 2005). Hacia (2001) review of genetic studies wskazywał, że różnice pomiędzy pojedynczymi nukleotydami wynosiły od 1,24 do 1,6%. Tylko niewielka część genomu szympansa składa się z sekwencji, które nie znajdują się w odpowiedniej lokalizacji u ludzi. Ponadto wydaje się, że ludzki chromosom 2 odpowiada dwóm osobnym chromosomom u szympansów (Wood 2006). Nawet w odniesieniu do niektórych pseudogenów, obejmujących nonsensowne kodony lub delecje, wiele ma takie same podstawienia lub delecje zarówno u ludzi, jak i szympansów, o czym świadczą badania Gilad et al. (2003) on olfactory receptor genes.

oczywiście różnice między szympansami a ludźmi są również niezwykłe. Fizjologicznie szympansy rzadko mają zawał serca, są odporne na malarię wywołaną przez Plasmodium falciparum i nie przechodzą menopauzy (Wood 2006). Wiele nowotworów wspólnych dla ludzi nie występuje u szympansów, a różnice istnieją pod względem genów zapachu, a także tych, które regulują metabolizm aminokwasów. Szympansy wykazują dymorfizm płciowy-dorosłe samce są prawie 50% większe od samic, podczas gdy u ludzi samce i samice są prawie tej samej wielkości.

różnice behawioralne są znacznie bardziej znaczące. Jeśli chodzi o zachowania seksualne, szympansy rywalizują między sobą o status, a dominujące samce łączą się rozwiązle z dojrzałymi samicami, podczas gdy zespoły żeńskie zajmują się wychowaniem dzieci. Ludzie natomiast tworzą monogamiczne pary i wychowują swoje młode w rodzinach, w których oboje rodzice chronią i wychowują młode. W przeciwieństwie do szympansów młodych, które uniezależniają się od matek w pierwszym roku życia, ludzkie młode wymagają wielu lat, aby osiągnąć dojrzałość, podczas których rodzice przekazują język, kulturę i umiejętności, które stanowią większą część ludzkiej osobowości.

zachowanie szympansa obejmuje dzieciobójstwo przez samce przeciwko młodym rywalizującym samcom oraz okaleczanie lub zabijanie byłych samców alfa po ich zastąpieniu przez nowego przywódcę. Mężczyźni, z drugiej strony, zazwyczaj chronią dzieci z innych rodzin swojego plemienia, a byli przywódcy płci męskiej są szanowani jako honorowi starsi. Szacunek dla starszych mężczyzn, skodyfikowany w ludzkiej moralności jako synowska pobożność, jest kolejnym środkiem, za pomocą którego ludzie propagują i przekazują kulturę.

w wyniku społecznego uczenia się w grupach rodzinnych i synowskiego szacunku dla starszych, ludzie doszli do rozwoju złożonych języków, używania symboli w komunikacji, stworzyli złożone technologie, praktykowali i przekazywali wierzenia religijne, kontynuowali naukę oraz tworzyli sztukę i literaturę.

rzeczywiście, gdyby pominąć podobieństwo anatomiczne, różnica między szympansami a ludźmi pod względem kultury, zdolności umysłowych i różnych aspektów duchowych, emocjonalnych i technologicznych jest tak duża, że różnice między szympansami a innymi zwierzętami są karłowate. W tym sensie filozofowie uznali ludzi za odmiennych od zwierząt, w tym szympansów.

skamieniałości

chociaż znaleziono wiele skamieniałości ludzkich, skamieniałości szympansów nie zostały opisane aż do 2005 roku. Istniejące populacje szympansów w zachodniej i środkowej Afryce nie pokrywają się z głównymi skamieniałościami człowieka w Afryce Wschodniej. Jednak skamieniałości szympansów zostały już odnotowane w Kenii. Odkrycia te wskazują, że zarówno ludzie, jak i członkowie kladu Pan byli obecni w Środkowoafrykańskiej Dolinie Rift podczas środkowego plejstocenu (McBrearty 2005).

Zobacz też

• małpy
• hominidy
• hominidy
• naczelne

Przypisy

• Konsorcjum sekwencjonowania i analizy szympansów. 2005. Początkowa sekwencja genomu szympansa i porównanie z genomem ludzkim. Nature 437: 69-87.
• 2003. Wnioskowanie nonneutralnej ewolucji z ortologicznych triów genów człowieka-szympansa-myszy. Nauka 302 (5652): 1960-1963.
• Ebersberger, I., D. Metzler, C. Schwarz, and S. Paabo. 2002. Genomowe porównanie sekwencji DNA między ludźmi i szympansami. American Journal of Human Genetics 70: 1490-1497.
• Gilad, Y., O. Man, S. Paabo, and D. Lancet. 2003. Specyficzna dla człowieka utrata genów receptora węchowego. Proceedings of the National Academy of Science USA 100(6):3324-3327.
• Goodall, J. 1986. Szympansy Gombe: wzorce zachowań. Cambridge, MA: Belknap Press. ISBN 0674116496.
• 2005. Mammal Species of the World, 3rd ed. Baltimore, MD: Johns Hopkins University Press.
• International Chimpanzee Chromosome 22 Consortium. 2004. Sekwencja DNA i analiza porównawcza chromosomu 22 szympansa. Nature 429:382-388.
• Kohler, W. 1925. Mentalność małp. 2.ed. London: Routledge & Kegan Paul.
• Liu, G., NISC Comparative Sequencing Program, S. Zhao, J. A. Bailey, S. C. Sahinalp, C. Alkan, E. Tuzun, E. D. Green, and E. E. Eichler. 2003. Analiza zmienności genomowej naczelnych ujawnia powtarzalną ekspansję ludzkiego genomu. Genome Research 13:358-368.
• 2005. Pierwszy skamieniały szympans. Nature 437:105-108.
• Nielsen, R., C. Bustamante, A. G. Clark, S. Glanowski, T. B. Sackton, M. J. Hubisz, A. Fiedel-Alon, D. M. Tanenbaum, D. Civello, T. J. White, J. J. Sninsky, M. D. Adams, and M. Cargill. 2005. Skanowanie pozytywnie wybranych genów w genomach ludzi i szympansów. PLoS Biology 3 (6): e170.
• 2003. Implikacje doboru naturalnego w kształtowaniu 99.4% identyczności DNA między ludźmi a szympansami: powiększający się rodzaj Homo. Proceedings of the National Academy of Sciences 100: 7181-7188.
• Wood, T. C. 2006. Genom szympansa i problem podobieństwa biologicznego. Occassional Papers of the BSG 7:1-18.
• 1982. The origin of man: a chromosomal pictorial spuścizna. Nauka 215:1525-1530.